Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πανευβοϊκό Βήμα" την 28-10-1999)

Σε προηγούμενο άρθρο προσπαθήσαμε να περιγράψουμε, πολύ αδρά, μερικά από τα προβλήματα που ταλαιπωρούν, καθημερινά, τον πολίτη στις συναλλαγές του με τις Δημόσιες Υπηρεσίες, να επισημάνουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτές τις «δυσλειτουργίες» και τελειώναμε με κάποιες προτάσεις και τη σκέψη ότι ο «Κοινωνικός Έλεγχος» αποτελεί φράση-κλειδί προκειμένου η Δημόσια Διοίκηση να βγει από το τέλμα και να αποτελέσει, πραγματικά, μοχλό που θα οδηγήσει την κοινωνία προς την ανάπτυξη.

Θεωρούμε κρίσιμο τον όρο «Κοινωνικός Έλεγχος».

Τι, ακριβώς, εννοούμε με τον όρο αυτό; Μήπως είναι άλλο ένα πυροτέχνημα; Ίσως ένας λαϊκισμός; Μια εξυπνάδα; Ένα εφεύρημα για να πει κανείς κάτι;
Τίποτα από όλα αυτά.

Ο «Κοινωνικός Έλεγχος» αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, μια σοβαρή, υπεύθυνη και κορυφαία διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει στην εξάλειψη του φαινομένου της χαμηλής παραγωγικότητας στο Δημόσιο Τομέα και, συνακόλουθα, σε μια σύγχρονη δημόσια διοίκηση, φιλική στον πολίτη.

Η διαδικασία του ελέγχου ή καλύτερα η λειτουργία του ελέγχου απαιτεί Προγραμματισμό, Σχέδιο και επίτευξη Στόχου.
Είναι εκείνη η λειτουργία που επιτρέπει στα διάφορα στάδια υλοποίησης του Προγραμματισμού να αξιολογούμε τα δεδομένα που προκύπτουν, να διαπιστώνουμε αν σωστά βαδίζουμε, να τροποποιούμε την οργάνωσή μας, αν χρειαστεί και γενικά να παίρνουμε κάθε εφικτό μέτρο ώστε να επιτευχθεί ο αρχικός μας στόχος με το λιγότερο δυνατό κόστος, στον ελάχιστο δυνατό χρόνο.
Ο ελεγχόμενος, είναι αυτονόητο, ότι βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση για αποτελεσματική διαχείριση όλων των διαθέσιμων πόρων, ανθρώπινων ή μη, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος και να αξιολογηθεί ο ίδιος σύμφωνα με τα αποτελέσματα που θα φέρει.

Η αποδοχή μιας τέτοιας διαδικασίας, στις δημόσιες υπηρεσίες, φαίνεται να είναι δύσκολη. Προσκρούει σε κατεστημένες αντιλήψεις. Προσκρούει στο «άγνωστο» που φέρνει μαζί της κάθε αλλαγή. Αυτός είναι και ο ουσιαστικός λόγος που παραδοσιακά οργανωτικά σχήματα, όπως αυτά του δημόσιου τομέα, είναι αντίθετα σε κάθε αλλαγή.

Μπορεί, όμως, να εφαρμοστεί με επιτυχία στα διορισμένα στελέχη των Οργανισμών του δημόσιου τομέα και κρίνουμε ότι τα θετικά αποτελέσματα θα φανούν πολύ γρήγορα.

Τι θα συνέβαινε, αλήθεια, αν ο υποψήφιος Πρόεδρος ενός Νοσοκομείου, για παράδειγμα, υποχρεωνόταν να δημοσιοποιήσει τα σχέδιά του για τη θητεία που ανελάμβανε; Να ανακοίνωνε το στόχο της θητείας του στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, την ΤΕΔΚ ή σε κάποιο άλλο όργανο κοινωνικού ελέγχου; Ένα σχέδιο που, σαφώς θα κινούνταν στα πλαίσια που έχει χαράξει η εκάστοτε Κυβέρνηση.
Η απάντηση είναι ότι θα μπορούσε το όργανο κοινωνικού ελέγχου να διαπιστώνει, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αν τα πράγματα κινούνται προς την κατεύθυνση του στόχου ή παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση και να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα. Στο τέλος της θητείας του Προέδρου ή του Διοικητή θα είναι δυνατόν να αξιολογηθεί η δουλειά του και να γίνεται σχετική πρόταση για ανανέωση ή μη της θητείας του. Η διαδικασία αυτή θα είχε ουσιαστικά αποτελέσματα. Άλλωστε είναι συνήθης στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.
Όλοι αυτοί οι άνθρωποι διαχειρίζονται χρήματα του Ελληνικού Λαού. Πρέπει να «απολογούνται» σε τακτά χρονικά διαστήματα και να αξιολογείται η δραστηριότητά τους σε σχέση με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Πρέπει ο Δντής των Ιατρικών Υπηρεσιών του ΙΚΑ, για παράδειγμα, να κρίνεται από το αν οι χρήστες των υπηρεσιών Υγείας του ΙΚΑ είναι ικανοποιημένοι τόσο από την ποιότητα όσο και από την ποσότητα των προσφερομένων υπηρεσιών. Το ίδιο πρέπει να συμβεί με όλους τους επικεφαλείς των Οργανισμών.
Το Κοινωνικό έλεγχο πρέπει να απασχολήσουν τα ερωτήματα: Ποίοι ήταν οι στόχοι του Διευθυντή όταν αναλάμβανε τη θέση του; Επετεύχθησαν; Αν όχι, γιατί πρέπει ο ίδιος να ξαναγίνει διευθυντής;

Τον Υπουργό, τον Βουλευτή, τον Νομάρχη, τον Δήμαρχο κ.λ.π., τον κρίνει ο Λαός κάθε τέσσερα χρόνια. Είναι δυνατόν να μην κρίνονται και να μην «απολογούνται» στο Λαό οι διαχειριστές τεράστιων κονδυλίων που διατίθενται για να εξυπηρετούνται οι πολίτες; Είναι παράδοξο να παρεμβαίνει το ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ για να βελτιωθεί η παρεχόμενη Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του ΙΚΑ;
Μα χιλιάδες εργαζόμενοι, μέλη του Εργατικού Κέντρου, χρηματοδοτούν το «σύστημα υγείας» του ΙΚΑ και βεβαίως έχουν απαιτήσεις.(Το παράδειγμα του ΙΚΑ επελέγη τυχαία. Θα μπορούσε να αναφερθεί οποιαδήποτε άλλη Δημόσια Υπηρεσία ή Οργανισμός).

Τίθεται, ασφαλώς, το ερώτημα: Ποιος θα ασκήσει τον κοινωνικό έλεγχο;
Είναι ένα ερώτημα στο οποίο αντιστοιχούν πολλές και διαφορετικές απαντήσεις. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, η Επιτροπή να αποτελείται από εκπροσώπους της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, της ΤΕΔΚ, του Εργατικού Κέντρου, του Επιμελητηρίου κ.λ.π. Τα πρόσωπα αυτά μπορεί να μην είναι, υποχρεωτικά, μέλη των φορέων αυτών, αλλά ειδικοί επιστήμονες που έχουν επαρκείς γνώσεις Οργάνωσης και Διοίκησης Υπηρεσιών.

Οι σκέψεις που εκτέθηκαν στο κείμενο αυτό προέρχονται από την αγωνία του γράφοντα για το μέλλον και την προοπτική των δημοσίων υπηρεσιών, από την εμπειρία που βιώνει καθημερινά, όντας ο ίδιος δημόσιος υπάλληλος και από τις λίγες γνώσεις που απέκτησε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Δεν υπακούουν σε δόγματα. Προσβλέπουν σ’ ένα διάλογο που μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί ώστε η Δημόσια Διοίκηση να γίνει αποτελεσματική και φιλική προς τον πολίτη, κάτι που είναι περισσότερο από αναγκαίο για τη χώρα μας στη χαραυγή του 21ου αιώνα.
Χαλκίδα, 18-10-1999
Χρήστος Δ. Παγώνης

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πανευβοϊκό Βήμα» την 28-10-99(Αρ. Φύλλου: 3.017)