Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πανευβοϊκό Βήμα" την 28-10-1999)

Σε προηγούμενο άρθρο προσπαθήσαμε να περιγράψουμε, πολύ αδρά, μερικά από τα προβλήματα που ταλαιπωρούν, καθημερινά, τον πολίτη στις συναλλαγές του με τις Δημόσιες Υπηρεσίες, να επισημάνουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτές τις «δυσλειτουργίες» και τελειώναμε με κάποιες προτάσεις και τη σκέψη ότι ο «Κοινωνικός Έλεγχος» αποτελεί φράση-κλειδί προκειμένου η Δημόσια Διοίκηση να βγει από το τέλμα και να αποτελέσει, πραγματικά, μοχλό που θα οδηγήσει την κοινωνία προς την ανάπτυξη.

Θεωρούμε κρίσιμο τον όρο «Κοινωνικός Έλεγχος».

Τι, ακριβώς, εννοούμε με τον όρο αυτό; Μήπως είναι άλλο ένα πυροτέχνημα; Ίσως ένας λαϊκισμός; Μια εξυπνάδα; Ένα εφεύρημα για να πει κανείς κάτι;
Τίποτα από όλα αυτά.

Ο «Κοινωνικός Έλεγχος» αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, μια σοβαρή, υπεύθυνη και κορυφαία διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει στην εξάλειψη του φαινομένου της χαμηλής παραγωγικότητας στο Δημόσιο Τομέα και, συνακόλουθα, σε μια σύγχρονη δημόσια διοίκηση, φιλική στον πολίτη.

Η διαδικασία του ελέγχου ή καλύτερα η λειτουργία του ελέγχου απαιτεί Προγραμματισμό, Σχέδιο και επίτευξη Στόχου.
Είναι εκείνη η λειτουργία που επιτρέπει στα διάφορα στάδια υλοποίησης του Προγραμματισμού να αξιολογούμε τα δεδομένα που προκύπτουν, να διαπιστώνουμε αν σωστά βαδίζουμε, να τροποποιούμε την οργάνωσή μας, αν χρειαστεί και γενικά να παίρνουμε κάθε εφικτό μέτρο ώστε να επιτευχθεί ο αρχικός μας στόχος με το λιγότερο δυνατό κόστος, στον ελάχιστο δυνατό χρόνο.
Ο ελεγχόμενος, είναι αυτονόητο, ότι βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση για αποτελεσματική διαχείριση όλων των διαθέσιμων πόρων, ανθρώπινων ή μη, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος και να αξιολογηθεί ο ίδιος σύμφωνα με τα αποτελέσματα που θα φέρει.

Η αποδοχή μιας τέτοιας διαδικασίας, στις δημόσιες υπηρεσίες, φαίνεται να είναι δύσκολη. Προσκρούει σε κατεστημένες αντιλήψεις. Προσκρούει στο «άγνωστο» που φέρνει μαζί της κάθε αλλαγή. Αυτός είναι και ο ουσιαστικός λόγος που παραδοσιακά οργανωτικά σχήματα, όπως αυτά του δημόσιου τομέα, είναι αντίθετα σε κάθε αλλαγή.

Μπορεί, όμως, να εφαρμοστεί με επιτυχία στα διορισμένα στελέχη των Οργανισμών του δημόσιου τομέα και κρίνουμε ότι τα θετικά αποτελέσματα θα φανούν πολύ γρήγορα.

Τι θα συνέβαινε, αλήθεια, αν ο υποψήφιος Πρόεδρος ενός Νοσοκομείου, για παράδειγμα, υποχρεωνόταν να δημοσιοποιήσει τα σχέδιά του για τη θητεία που ανελάμβανε; Να ανακοίνωνε το στόχο της θητείας του στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, την ΤΕΔΚ ή σε κάποιο άλλο όργανο κοινωνικού ελέγχου; Ένα σχέδιο που, σαφώς θα κινούνταν στα πλαίσια που έχει χαράξει η εκάστοτε Κυβέρνηση.
Η απάντηση είναι ότι θα μπορούσε το όργανο κοινωνικού ελέγχου να διαπιστώνει, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αν τα πράγματα κινούνται προς την κατεύθυνση του στόχου ή παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση και να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα. Στο τέλος της θητείας του Προέδρου ή του Διοικητή θα είναι δυνατόν να αξιολογηθεί η δουλειά του και να γίνεται σχετική πρόταση για ανανέωση ή μη της θητείας του. Η διαδικασία αυτή θα είχε ουσιαστικά αποτελέσματα. Άλλωστε είναι συνήθης στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.
Όλοι αυτοί οι άνθρωποι διαχειρίζονται χρήματα του Ελληνικού Λαού. Πρέπει να «απολογούνται» σε τακτά χρονικά διαστήματα και να αξιολογείται η δραστηριότητά τους σε σχέση με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Πρέπει ο Δντής των Ιατρικών Υπηρεσιών του ΙΚΑ, για παράδειγμα, να κρίνεται από το αν οι χρήστες των υπηρεσιών Υγείας του ΙΚΑ είναι ικανοποιημένοι τόσο από την ποιότητα όσο και από την ποσότητα των προσφερομένων υπηρεσιών. Το ίδιο πρέπει να συμβεί με όλους τους επικεφαλείς των Οργανισμών.
Το Κοινωνικό έλεγχο πρέπει να απασχολήσουν τα ερωτήματα: Ποίοι ήταν οι στόχοι του Διευθυντή όταν αναλάμβανε τη θέση του; Επετεύχθησαν; Αν όχι, γιατί πρέπει ο ίδιος να ξαναγίνει διευθυντής;

Τον Υπουργό, τον Βουλευτή, τον Νομάρχη, τον Δήμαρχο κ.λ.π., τον κρίνει ο Λαός κάθε τέσσερα χρόνια. Είναι δυνατόν να μην κρίνονται και να μην «απολογούνται» στο Λαό οι διαχειριστές τεράστιων κονδυλίων που διατίθενται για να εξυπηρετούνται οι πολίτες; Είναι παράδοξο να παρεμβαίνει το ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ για να βελτιωθεί η παρεχόμενη Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του ΙΚΑ;
Μα χιλιάδες εργαζόμενοι, μέλη του Εργατικού Κέντρου, χρηματοδοτούν το «σύστημα υγείας» του ΙΚΑ και βεβαίως έχουν απαιτήσεις.(Το παράδειγμα του ΙΚΑ επελέγη τυχαία. Θα μπορούσε να αναφερθεί οποιαδήποτε άλλη Δημόσια Υπηρεσία ή Οργανισμός).

Τίθεται, ασφαλώς, το ερώτημα: Ποιος θα ασκήσει τον κοινωνικό έλεγχο;
Είναι ένα ερώτημα στο οποίο αντιστοιχούν πολλές και διαφορετικές απαντήσεις. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, η Επιτροπή να αποτελείται από εκπροσώπους της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, της ΤΕΔΚ, του Εργατικού Κέντρου, του Επιμελητηρίου κ.λ.π. Τα πρόσωπα αυτά μπορεί να μην είναι, υποχρεωτικά, μέλη των φορέων αυτών, αλλά ειδικοί επιστήμονες που έχουν επαρκείς γνώσεις Οργάνωσης και Διοίκησης Υπηρεσιών.

Οι σκέψεις που εκτέθηκαν στο κείμενο αυτό προέρχονται από την αγωνία του γράφοντα για το μέλλον και την προοπτική των δημοσίων υπηρεσιών, από την εμπειρία που βιώνει καθημερινά, όντας ο ίδιος δημόσιος υπάλληλος και από τις λίγες γνώσεις που απέκτησε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Δεν υπακούουν σε δόγματα. Προσβλέπουν σ’ ένα διάλογο που μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί ώστε η Δημόσια Διοίκηση να γίνει αποτελεσματική και φιλική προς τον πολίτη, κάτι που είναι περισσότερο από αναγκαίο για τη χώρα μας στη χαραυγή του 21ου αιώνα.
Χαλκίδα, 18-10-1999
Χρήστος Δ. Παγώνης

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πανευβοϊκό Βήμα» την 28-10-99(Αρ. Φύλλου: 3.017)

Η ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πανευβοϊκό βήμα την 8-7-1999)


Τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών για την ανάδειξη των Ελλήνων εκπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έφεραν, εκ νέου, στο προσκήνιο το ζήτημα της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης.
Η αναποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών είναι το καθημερινό θέμα συζήτησης αλλά και ο καθημερινός βραχνάς, το καθημερινό πρόβλημα χιλιάδων πολιτών και εκατοντάδων επιχειρήσεων.

Όλοι συμφωνούν ότι για να μπορέσει να υλοποιηθεί η πολιτική μιας εκλεγμένης Κυβέρνησης, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ιδιαίτερα στο σημερινό διεθνοποιημένο και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, απαιτείται κατάλληλη υποδομή, οργάνωση, στελέχωση, διαρκής εκπαίδευση και προσαρμοστικότητα της Δημόσιας Διοίκησης, κάτι που όπως φαίνεται, δεν διαθέτει η χώρα μας ή, στην καλύτερη περίπτωση, υστερεί κατά πολύ στο τομέα αυτό από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν αμφιβάλλει κανείς για το χάλι της Δημόσιας Διοίκησης δεν έχει παρά να καθίσει στην έξοδο μιας Δημόσιας Υπηρεσίας και να ρωτήσει τους εξερχόμενους σε ποιο βαθμό είναι ευχαριστημένοι από τις υπηρεσίες που ζήτησαν. Οι 8 στους 10, είμαστε βέβαιοι ότι, θα εκφραστούν με το χειρότερο τρόπο.

Δεν είναι, βεβαίως, εικόνα σύγχρονου κράτους να θέλει κανείς να θεωρήσει βιβλία ή στοιχεία και να περιμένει στη ΔΟΥ από τις τρεις (3) τα χαράματα ή και νωρίτερα, χωρίς να είναι σίγουρος ότι θα τα καταφέρει μέχρι το μεσημέρι της ίδιας ημέρας !!!!!!
Δεν είναι εικόνα σύγχρονου κράτους να ταλαιπωρείται επί ώρες ή και επί μέρες, ακόμη, ο πολίτης στις διάφορες ουρές για να του αποδοθεί Αριθμός Φορολογικού Μητρώου (Α.Φ.Μ.), ο οποίος μπορούσε να αποσταλεί στο σπίτι κάθε φυσικού προσώπου με τη φροντίδα του κράτους.
Έχει υπολογίσει κανείς τις χαμένες ανθρωποώρες εργασίας, την ψυχική ταλαιπωρία και ότι άλλο συνεπάγεται αυτή η κατάσταση;
Δεν προδίδει εικόνα σύγχρονου κράτους το γεγονός ότι η αναμονή για απονομή σύνταξης στο ΙΚΑ ξεπερνά τους έξι (6) μήνες και για την επικουρική σύνταξη στο Ταμείο Μετάλλου η αναμονή αγγίζει
-φευ- τα πέντε (5) χρόνια.
Αλήθεια, έχει ποτέ αναλογιστεί κανείς πως θα περάσει ο υποψήφιος συνταξιούχος αυτό το χρονικό διάστημα;
Δεν είναι εικόνα σύγχρονου κράτους η αθλιότητα που εμφανίζει η ονομαζόμενη "ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ" στο ΙΚΑ. Από τις τέσσερις (4) τα ξημερώματα ηλικιωμένοι και εργαζόμενοι, έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά να περιμένουν με αγωνία μήπως πάρουν το μαγικό χαρτάκι - εισιτήριο που θα τους επιτρέψει να προμηθευτούν τα απαραίτητα φάρμακα.
Δεν μαρτυρά, βεβαίως, εικόνα σύγχρονου κράτους το γεγονός ότι για να μετακινηθεί ένας φάκελος από ένα γραφείο στο άλλο απαιτείται, πολλές φορές, χρόνος ενός μηνός, με τον πολίτη -αλίμονο- να περιμένει απάντηση.

Αυτά και όσα μύρια άλλα φαινόμενα "δυσλειτουργίας" των δημοσίων υπηρεσιών, δίνουν την εικόνα ενός κράτους ανάλγητου, ενός κράτους δυνάστη, που βρίσκεται απέναντί στον πολίτη και όχι δίπλα του, όπως οφείλει. Μετατρέπουν τη Δημόσια Διοίκηση σε έννοια συνώνυμη της ταλαιπωρίας του πολίτη.

Αντί η Διοίκηση να αποτελεί την ατμομηχανή που θα οδηγεί τη χώρα στην ανάπτυξη, μεταβάλλεται σε τροχοπέδη της ανάπτυξης.

Θεωρούμε άδικο να μην αναφέρουμε την ευχάριστη έκπληξη που συναντά κανείς στο ληξιαρχείο Χαλκίδας. Χωρίς καμιά σχεδόν διατύπωση, εύκολα και αμέσως μπορείς να πάρεις οποιοδήποτε πιστοποιητικό αρμοδιότητας του ληξιαρχείου. Είναι ένα καλό παράδειγμα που αναζητά μιμητές στις δημόσιες υπηρεσίες.

Αυτό το "σύστημα" λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης αναπαράγει την ευνοιοκρατία, την πελατειακή σχέση, τον παραγοντισμό, την συναλλαγή και τελικά τον ευτελισμό.
Γιαυτό είναι ένα "σύστημα" που πρέπει όχι μόνο να το καταδικάσουμε αλλά και να το αλλάξουμε το συντομότερο δυνατόν.
Αν δεν το θέλουν οι διάφοροι μανδαρίνοι, οι οποίοι πιστεύουν ότι μόνο έτσι διατηρούν την εξουσία τους, το θέλει το 95% του Ελληνικού πληθυσμού που ταλαιπωρείται καθημερινά από τις Δημόσιες Υπηρεσίες.

Η Κυβέρνηση εισέπραξε το κόστος αυτού του κράτους. Εισέπραξε το κόστος που έχει ο πολίτης στην καθημερινή του ζωή.

Ασφαλώς, δεν είναι στις προθέσεις της Κυβέρνησης η ταλαιπωρία του πολίτη. Όμως, όπως φαίνεται, η Δημόσια Διοίκηση ή καλύτερα η γραφειοκρατία υπακούει σε άλλους άτυπους, δικούς της κανόνες. Τα αποτελέσματά της τα εισπράττει η Κυβέρνηση, αφού, ως γνωστόν, δεν κρίνεται κανείς από τις προθέσεις του αλλά από τα αποτελέσματα.


Κατά τη γνώμη μας χρειάζεται αλλαγή του τρόπου οργάνωσης και διοίκησης των δημοσίων υπηρεσιών αλλά και ανάδειξης των προϊσταμένων.

Είναι πλέον επιβεβλημένο να συνδεθεί το κόστος με την ωφέλεια, να μετρηθεί η παραγωγικότητα. Να μετρηθεί το παραγόμενο αποτέλεσμα και να συγκριθεί με το κόστος. Και είναι δυνατόν να μετρηθεί το παραγόμενο αποτέλεσμα όσο κι αν είναι άϋλο.
Υπάρχουν τρόποι και μεθοδολογίες που έχουν λύσει αυτό το πρόβλημα και εφαρμόζονται με επιτυχία σε υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα.
Είναι πλέον επιβεβλημένο να περιγραφούν οι θέσεις εργασίας ( job description) για να αναδειχθούν τα προσόντα που απαιτεί η θέση και να καλυφθεί από καταρτισμένους και ικανούς υπαλλήλους.

Οι υπηρεσίες δεν υπάρχουν για να εξυπηρετούν τους υπαλλήλους. Οι υπάλληλοι υπάρχουν για να εξυπηρετούν τους πολίτες και αυτό είναι, νομίζουμε, αξίωμα. Πρέπει να γίνει και συνείδηση του κάθε δημοσίου λειτουργού. Και θα γίνει συνείδηση αν αξιολογείται κανείς από τον βαθμό που οι "πελάτες" της υπηρεσίας είναι ευχαριστημένοι από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Ισχυρίζομαι, δηλαδή, ότι όσο ο δημόσιος τομέας της οικονομίας εισπράττει από τον κρατικό προϋπολογισμό αυτόματα και ανεξάρτητα από την παραγωγή έργου που σχετίζεται με στόχους που αφορούν τον πολίτη και δεν υπόκειται σε κοινωνικό έλεγχο, θα εξακολουθήσει να παραμένει αναποτελεσματικός και θα κοστίζει όλο και περισσότερο.


Προς την κατεύθυνση βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών, του Δημόσιου Τομέα, σε τοπικό επίπεδο, έχουν σπουδαίο ρόλο να διαδραματίσουν, κατά τη γνώμη μας, οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις Α΄ και Β΄ βαθμού. Αλλά για το θέμα αυτό θα επανέλθουμε.


Χρήστος Δ. Παγώνης
Χαλκίδα, Ιούλιος 99


Δημοσιεύτηκε στο “Πανευβοϊκό Βήμα” την 8-7-1999.